Hợp đồng thông minh (Smart contract) là một giao thức giao dịch dựa trên công nghệ blockchain. Công cụ này mang lại nhiều lợi ích đối với tất cả các bên tham gia hợp đồng.

Tương tự như hợp đồng truyền thống, hợp đồng thông minh (smart contract) bao gồm đầy đủ những điều kiện theo thỏa thuận. Tuy nhiên, điều khoản trên hợp đồng thông minh được viết bằng ngôn ngữ lập trình dựa trên công nghệ blockchain.

Trong nội dung dưới đây, hãy cùng Elcom tìm hiểu hợp đồng thông minh là gì, ứng dụng hợp đồng thông minh mang lại lợi ích như thế nào.

1. Hợp đồng thông minh - smart contract là gì?

Hợp đồng thông minh hiểu đơn giản là việc các chương trình được lưu trữ trên blockchain (chuỗi khối) chạy khi thỏa mãn những điều kiện xác định từ trước.

Chúng thường được sử dụng nhằm mục đích tự động hóa việc thực hiện thỏa thuận. Nhờ đó, tất cả những người tham gia hợp đồng có thể chắc chắn ngay lập tức về kết quả mà không cần sự tham gia của bất kỳ bên trung gian nào.

Hợp đồng thông minh cũng có khả năng tự động hóa quy trình làm việc, kích hoạt hành động tiếp theo khi những điều kiện trước đó được đáp ứng.

2. Hợp đồng thông minh hoạt động như thế nào?

Hợp đồng thông minh hoạt động bằng cách tuân theo quy tắc câu lệnh “Nếu/khi…thì…” đơn giản, được viết thành mã trên chuỗi khối. 

Một mạng máy tính thực hiện các hành động khi điều kiện xác định trước đó được đáp ứng và xác minh. Những hành động này bao gồm việc giải ngân cho người thích hợp, đăng ký phương tiện, gửi thông báo hoặc xuất vé,...

Sau đó, hợp đồng thông minh blockchain sẽ cập nhật khi giao dịch hoàn tất. Điều đó có nghĩa là giao dịch không thể thay đổi và chỉ những bên đã được cấp phép mới có quyền xem kết quả.

Trong một hợp đồng thông minh, có thể đặt ra nhiều quy định cần thiết để làm hài lòng những người tham gia và cam kết rằng nhiệm vụ sẽ được hoàn thành thỏa đáng.

Để thiết lập điều khoản, người tham gia phải xác định cách các giao dịch và dữ liệu của họ thể hiện trên blockchain, đồng ý về quy tắc “nếu/khi…thì…” chi phối những giao dịch đó, liệt kê tất cả trường hợp ngoại lệ có khả năng xảy ra và xác định khuôn khổ để giải quyết tranh chấp.

Sau đó, hợp đồng thông minh được lập trình bởi nhà phát triển. Hiện nay, cấu trúc của smart contract cũng phần nào được đơn giản hóa bởi nhiều tổ chức cung cấp dịch vụ blockchain cho doanh nghiệp tạo ra các mẫu, giao diện web và nhiều công cụ trực tuyến khác.

3. Lợi ích của hợp đồng thông minh

Hợp đồng thông minh ngày càng trở nên phổ biến nhờ mang lại nhiều lợi ích:

Tốc độ, hiệu quả và độ chính xác

Khi một điều kiện đáp ứng đầy đủ, hợp đồng sẽ được thực hiện ngay lập tức. Hợp đồng thông minh là hợp đồng kỹ thuật số và hoàn toàn tự động, các bên tham gia không cần xử lý thủ tục giấy tờ, không mất thời gian điều chỉnh lỗi (thường xảy ra do soạn tài liệu theo cách thủ công).

Sự tin cậy và minh bạch

Vì không có bên thứ ba liên quan và hồ sơ giao dịch được mã hóa, chia sẻ giữa những người tham gia nên thông tin không thể bị thay đổi vì lợi ích cá nhân.

Bảo vệ

Hồ sơ giao dịch trên blockchain được mã hóa nên rất khó bị hack. Hơn nữa, vì mỗi bản ghi được kết nối với các bản ghi trước đó và tiếp theo trên sổ cái phân tán, tin tặc sẽ phải thay đổi toàn bộ chuỗi để thay đổi một bản ghi duy nhất.

Tiết kiệm

Hợp đồng thông minh loại bỏ nhu cầu sử dụng bên thứ ba để xử lý giao dịch. Nhờ đó, những bên tham gia tiết kiệm chi phí liên quan, cũng như giảm lãng phí thời gian.

Smart contract loại bỏ nhu cầu sử dụng dịch vụ của các bên trung gian - Ảnh: Internet

4. Ứng dụng của hợp đồng thông minh trong thực tiễn

Dưới đây là một số cách doanh nghiệp hưởng lợi từ hợp đồng thông minh hiện nay:

Hợp đồng thông minh trong ngành tài chính

Ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi DApp) đại diện giải pháp thay thế hiệu quả cho các dịch vụ tài chính truyền thống. Loại ứng dụng này đang ngày càng phổ biến nhờ vào đặc tính đáng tin cậy, bất biến, minh bạch dựa trên công nghệ blockchain và hợp đồng thông minh.

DeFi DApp cung cấp những dịch vụ song song cho ngành tài chính, ngân hàng như: Cho vay, tiết kiệm, giao dịch và một số loạt dịch vụ tài chính khác.

Mô hình kinh doanh phi tập trung có thể mang lại lợi ích và tiện ích đáng kể cho cả tổ chức tài chính và người dùng. Với tính minh bạch cao, chức năng 24/7 và chi phí thấp hơn nhờ sử dụng hợp đồng thông minh, DApp có khả năng hạ thấp rào cản gia nhập lĩnh vực dịch vụ tài chính cho người dân toàn cầu.

Các dự án DeFi (tài chính phi tập trung) đã thu về giá trị hàng tỷ đô la Mỹ. Xu hướng này được mong muốn tiếp tục diễn ra khi ngày càng nhiều người trở nên quen thuộc với những đề xuất giá trị độc đáo của lĩnh vực này.

Người dùng có thể tham gia vào thế hệ dịch vụ tài chính mới này mà không cần quyền giám hộ tập trung hoặc trả phí trung gian. Mặc dù lĩnh vực DeFi chỉ mới thành lập vài năm, nhưng với số lượng DApps sáng tạo ra đã cung cấp nhiều giá trị và tiện ích cho người tiêu dùng, thì tác động của DApps cùng sự hỗ trợ của hợp đồng thông minh đối với ngành tài chính đã được cảm nhận rõ ràng.

NFT và Hợp đồng thông minh: Công nghệ chuỗi khối trong trò chơi

Ngành công nghiệp trò chơi toàn cầu là một hệ sinh thái trị giá hàng trăm tỷ đô la. Ngành game tiếp tục phát triển nhanh chóng, nhưng cách tạo ra và phân phối giá trị trong toàn ngành có thể đang không công bằng.

Các nhà phát triển tạo và phát hành trò chơi, đồng thời người chơi trả tiền để tham gia và tương tác với những trò chơi đó. Điều này duy trì dòng giá trị một chiều, trong đó, người chơi chi tiền để mở khóa quyền truy cập vào tài sản trong trò chơi và cấu hình trò chơi.

Ngược lại, công nghệ blockchain ứng dụng trong trò chơi cho phép người chơi nắm bắt tiện ích và giá trị của việc mua hàng trong trò chơi, cũng như mua lại tài sản một cách hiệu quả hơn.

Công nghệ chuỗi khối trong trò chơi thường được thúc đẩy bởi các mã thông báo không thể thay thế (NFT) - tài sản kỹ thuật số độc đáo đại diện cho nội dung trong trò chơi.

NFT được phát triển dựa vào hợp đồng thông minh. Những mã thông báo này là duy nhất, hiếm và không thể phân chia, tạo điều kiện thuận lợi cho quyền sở hữu của người chơi. Những trò chơi dựa trên hợp đồng thông minh có tiềm năng thúc đẩy việc áp dụng rộng rãi và tạo ra mô hình giá trị công bằng hơn.

Nhờ triển khai công nghệ blockchain trong ngành trò chơi, người chơi sẽ lưu các giao dịch mua trong game, bán chúng cho những người khác hoặc chuyển sang các trò chơi liên quan được hỗ trợ.

Bởi vì NFT là duy nhất và có thể được thiết kế nhằm giữ lại giá trị ngoài trò chơi mà chúng bắt nguồn, nên trò chơi NFT và DApp được xây dựng trên blockchain có tiềm năng mở rộng nền kinh tế trò chơi, thúc đẩy sự phát triển của trò chơi mới. Một số chuỗi khối có sự phát triển game đáng kể bao gồm Ethereum, TRON, EOSIO và NEO.

Các trò chơi NFT nổi tiếng với đặc điểm "chơi để kiếm tiền" (Play-to-earn) - Ảnh: Internet

Hợp đồng thông minh và Blockchain trong ngành pháp lý

Một trong những trường hợp sử dụng hợp đồng thông minh trong thế giới thực hứa hẹn nhất là tiềm năng hoạt động như các hợp đồng ràng buộc về mặt pháp lý. Đó là loại hợp đồng cung cấp thông tin cho hầu hết cam kết kinh doanh ngày nay.

Công nghệ đã thúc đẩy sự đổi mới trong ngành pháp lý, gần đây nhất là sự ra đời của chữ ký điện tử. Hợp đồng thông minh đại diện cho một bước phát triển mới khác trong không gian này và có khả năng sớm trở thành sự lựa chọn cho các bên tham gia thỏa thuận pháp lý, góp phần giảm chi phí phát sinh từ việc thuê luật sư và trung gian.

Việc sử dụng rộng rãi hợp đồng thông minh riêng biệt cho vô số loại giao dịch có thể giảm chi phí và tăng tốc độ thực hiện. Tới nay, vài tiểu bang của Hoa Kỳ đã bắt đầu cho phép sử dụng hợp đồng thông minh và blockchain trong ngành pháp lý ở một số bối cảnh nhất định.

Ví dụ: Arizona cho phép tạo ra thỏa thuận pháp lý có thể thi hành thông qua hợp đồng thông minh và California cho phép cấp giấy phép kết hôn thông qua công nghệ blockchain.

Một cặp vợ chồng ở bang California, Mỹ đã dùng nhẫn mã hóa trên chuỗi khối Ethereum như minh chứng cho cuộc hôn nhân của mình - Ảnh: Internet

Blockchain trong bất động sản

Thông qua token hóa, hợp đồng thông minh đang thúc đẩy quyền sở hữu một phần tài sản. Do đó, nó làm giảm bớt rào cản gia nhập đầu tư cho nhiều người, làm lại tài liệu và quy trình giao dịch bằng cách hợp nhất giao dịch blockchain và bất động sản. 

Đặc biệt, đã có một số nỗ lực thành công trong việc token hóa bất động sản thông qua các nền tảng như RealT và SolidBlock.

Bất kỳ ai đã mua nhà hoặc bất động khác đều biết tới những khoản chi phí tiềm ẩn liên quan đến phí hoàn tất, chuyển nhượng quyền sở hữu và phí môi giới. Đây là những chi phí được giảm bớt hoặc thậm chí loại bỏ bằng cách tận dụng hợp đồng thông minh.

Khi một phần tài sản được mã hóa, phần lớn việc lưu giữ hồ sơ cần thiết có thể diễn ra thông qua hợp đồng thông minh liên quan, qua đó tiết kiệm thời gian và tiền bạc cho các bên.

Sử dụng hợp đồng thông minh trong cơ cấu doanh nghiệp: Xây dựng DAO

Năm 2017, Tiểu bang Delaware (Hoa Kỳ) đã thông qua Dự luật 69 của Thượng viện, cho phép doanh nghiệp được hợp nhất và quản lý bằng công nghệ blockchain.

Dự luật này đã mở ra cánh cửa cho sự phát triển của các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) hoạt động như tập đoàn. Trong đó, quyền sở hữu và bồi thường có thể được xây dựng thành hợp đồng thông minh.

DAO sử dụng hợp đồng thông minh để mã hóa cấu trúc công ty. Nhờ đó, DAO tiết kiệm khá nhiều chi phí hành chính bao gồm: Không gian văn phòng, tuyển dụng và trả lương,...

Ứng dụng của Hợp đồng thông minh trong công nghệ mới nổi

Một trong những ứng dụng thú vị nhất của công nghệ blockchain và hợp đồng thông minh liên quan là khả năng tạo điều kiện thuận lợi cho tác vụ tính toán phức tạp, liên quan đến học máy (ML) và trí tuệ nhân tạo (AI).

Bằng cách kết hợp quá trình xử lý chuyên sâu dữ liệu của AI với tính bảo mật phi tập trung, bất biến của công nghệ blockchain, trong tương lai, AI có tiềm năng tự tạo ra các hợp đồng thông minh.

Khi ứng dụng hợp đồng thông minh được triển khai trên nhiều ngành khác nhau, chúng sẽ ngày càng trở nên phức tạp hơn để phù hợp với từng lĩnh vực. AI có thể cho phép xây dựng hợp đồng thông minh và DApp cấp doanh nghiệp phức tạp hơn, phản ứng nhanh hơn, hiện đại với nhiều tiện ích hơn.

Hợp đồng thông minh có thể được hưởng lợi từ khả năng tính toán tiên tiến và hệ thống thích ứng của công nghệ AI. Trong khi việc triển khai AI sử dụng công nghệ hợp đồng thông minh để thực hiện tự động các bộ quy tắc, đồng thời cung cấp môi trường tồn tại an toàn cho dữ liệu học máy nhạy cảm, có giá trị.

Trên đây chỉ là một số ví dụ điển hình về ứng dụng của hợp đồng thông minh (smart contract). Ngoài những lĩnh vực nêu trên, smart contract mang lại lợi ích đối với ngành chăm sóc sức khỏe, giải quyết vấn đề của công nghệ Internet vạn vật (IoT),...

Nguồn tham khảo:

https://www.ibm.com/topics/smart-contracts

https://www.gemini.com/cryptopedia/smart-contract-examples-smart-contract-use-cases#section-potential-smart-contract-advantages-in-other-industries